Lezing VER 12 juni 2019
Lezing van Hans Noordsij bij de Vereniging van Elektrische Rijders op 12 juni 2019
Waterstof is een hot item, knallend soms. We zien en horen veel enthousiaste verhalen die ons laten geloven dat waterstof de toekomst is, dat het zeker waterstof wordt en dat dat enorm veel voordelen biedt.
In eerste instantie uit nieuwsgierigheid ben ik mij er in gaan verdiepen en kwam ook al snel in contact met deskundigen die mij uitlegden dat er toch wel iets meer over te zeggen is.
Gaandeweg hebben we het gehele waterstofmodel, zowel mobiliteit als toepassingen als vervanging voor waterstof, ontleed en op een rij gezet wat er achter de verhalen steekt.
Naast een aantal aspecten die je met gewoon gezond verstand zelf kunt ontdekken zagen we met wat op zich eenvoudige en controleerbare berekeningen dat er heel veel niet klopt.
Neem nu het feit dat je simpel kunt stellen dat je met de energie die je nodig hebt om waterstof voor 100 km te maken een huidige elektrische auto 400 km kunt laten rijden. Nu we zuinig moeten zijn met energie is dat wel een puntje.
Dan moeten er wel op ander gebied enorme voordelen bestaan, zou je denken.
Wat dan het meest voor de hand ligt, is dat je daarmee aanklopt bij degenen die zo enthousiast over waterstof zijn en dat ze, juist ook omdat hun business helemaal draait om waterstof, wel heel eenvoudig je “verhaal” kunnen debunken, zoals dat tegenwoordig wordt genoemd.
Maar dat gebeurde niet. Ik ben regelmatig te vinden op social media als Fb, Twitter en vooral LinkedIn en probeer daar inhoudelijk tot een discussie te komen. Dat lukt nagenoeg nooit.
In het gunstigste geval wordt de aandacht verlegd maar meestal blijft het bij een opmerking dat het onzin is, borrelpraat zelfs.
Dan vragen we uiteraard om ons te helpen en aan te wijzen waar het niet klopt maar dat heeft nog niet tot een uitwisseling van kennis geleid die de zaak tot in de kern raakt. Mooie zin.
Eigenlijk is er maar één conclusie mogelijk, onze cijfers kloppen gewoon maar er ligt een andere agenda.
Mijn invulling is dat waterstof vooral naar voren is gehaald ten behoeve van de industrie die het plaatje van winning, transport, raffinage, opslag en distributie in gevaar ziet komen.
Dat voor wat betreft o.a. de mobiliteit.
Maar ook bijvoorbeeld de Gasunie ziet hun businessmodel verdwijnen als we t.z.t. van het gas gaan.
Inhoudelijk kwamen we niet verder.
Dat bleef zo en een beetje uit balorigheid (we blijven mensen) heb ik het idee van www.waterstofgate.nl (deze site dus) gelanceerd en inmiddels draait de site al een aantal maanden.
Vandaag is zo’n gelegenheid waarop we hopen om tot de kern te kunnen doordringen. In het debat, volgens mij het eerste waarbij er een evenwicht in de sprekers is, heel anders dan bij de Tegenlicht uitzending. Ik was op 11 juni 2019 bij zo’n Deltaplan meeting, waar de deskundigen nagenoeg allemaal uit de waterstofscene, of aanpalend, komen.
Er is een uitdrukking, iets met eenden.
Maar laten we beginnen.
Geiselwind
In Nederland zijn er nu 50 waterstof auto’s tegenover 50.000 EV’s. Er is grote kans dat dat aantal dit jaar verdubbeld wordt.
Op verjaardagen, maar ook in allerlei publicaties en presentaties gaat het altijd om dezelfde punten:
- Hoe ver kom je met je elektrische auto?
- Hoe lang duurt het laden?
- Kan ik ermee op vakantie?
- Wat kost het?
Mijn benadering vandaag is die van de automobilist, wij allemaal, die uiteindelijk in die waterstofauto’s moet gaan rijden en neem vanuit dat perspectief de diverse aspecten onder de loep.
- Waterstof tanken gaat snel zo snel als bij benzine
- Je komt verder met een tank waterstof
- Wat kost het?
- Waar kan ik tanken of laden en kan ik ermee op vakantie.
Laten we ze eens langslopen en een vergelijking maken
Tanken gaat net zo snel als bij benzine/diesel. Ja, dat klopt.
Maar is het belangrijk?
De bevrijding die de elektrische auto bracht was juist dat je niet meer volledig afhankelijk bent van vaste verkooppunten. Een elektrische auto laad je op wanneer hij niet gebruikt wordt. Idealiter gewoon thuis op de oprit of in de garage. Elke ochtend een volle tank.
Niet iedereen heeft de luxe van een eigen laadplek maar dan zijn er tegenwoordig overal laders. Gewoon in de straat, op het werk, bij de winkels, bij de sportclub, in parkeergarages, noem maar op, en ook daar geldt dat hij laadt wanneer hij geparkeerd staat.
De vergelijking met waterstof ga je pas maken als je het niet redt met de “lading bij vertrek” tijdens een trip of werkdag met veel kilometers en onderweg moet bijladen.
Dat is, althans bij mij, maar een heel klein deel van het laadgedrag, eigenlijk uitzondering.
Maar: Dat laden kost tijd. Als we kijken naar de tijd tussen het in- en uitpluggen van een EV (elektrische auto) en het koppelen van de waterstofslang aan de auto en het weer loshalen is het overduidelijk dat waterstof in het voordeel is.
Maar als we het anders aanvliegen zien we dit, wat meer realistische, plaatje. Na een paar uur rijden wil je wel eens naar de WC, heb je trek in een kop koffie of je wilt gewoon even uitblazen en op de smartphone aan het werk. Herkenbaar?
Let op en vergeet niet, voor de EV rijder een uitzondering, voor de waterstofrijder vaste prik want elke kilometer moet op zo’n station worden “ingekocht”.
En dan zien dat de EV rijder zijn auto parkeert bij de lader, inplugt, zonodig kaartje tegen de lezer houdt of app gebruikt en naar binnen gaat om de koffie te scoren terwijl de auto begint aan zijn laadsessie.
De waterstoftanker blijft bij zijn auto uiteraard en doet de noodzakelijke handelingen, zoals pinnen, en blijft, net als bij benzine, wachten tot de tank vol is. Dat duurt maar een paar minuten, eerlijk is eerlijk.
Als dat klaar is dan gaat hij zijn auto parkeren en naar binnen en schuift aan bij de EV rijder die inmiddels al een minuut of tien zit te pauzeren. Laten we aannemen dat de waterstofman verstandig is en na twee uur rijden een kwartier rust wil dan zitten ze samen nog een poosje voordat ze verder gaan.
De waterstofauto is wat betreft totale tijd in de meeste gevallen nog wel in het voordeel maar we zien grote verbeteringen bij de EV.
Ik neem maar als vergelijking de EV die momenteel alle lijsten aanvoert en ook in Nederland de meest verkochte (en best leverbare) EV is, de Model 3 en de vooruitgang daarbij in het snelladen.
Die progressie illustreer ik aan 4 fasen (niet verwarren met 3 fase).
- Beginperiode, laden max 120 Kw, snelheid laadsnelheid loopt terug.
- Vanaf 10 juni 2019 met “over the air update van Tesla”, laden max. 120 Kw maar snelheid wordt lang volgehouden, bij 65% nog nagenoeg beginsnelheid.
- Binnenkort na software update van Superchargers max. 150 Kw
- Eind van het jaar bij upgrade van Supercharter Max 250 Kw
Dit alleen om te illustreren hoe snel het voordeel van de waterstofauto op het gebied van het tanken wegsmelt.
Je komt verder met een tank waterstof.
Dit was een paar jaar geleden een goed argument. Oorspronkelijk hadden we de brandstofauto, enkele EV’s met een range van pakweg 100 tot 150 km en de hybrides met kleine elektrische range maar door combinatie met brandstofmotor grote range.
Dit is belangrijk om te weten want in die tijd zijn de waterstof argumenten ontstaan.
Een Toyota Mirai, het standaardvoorbeeld van een waterstofauto, haalt maximaal 500 km. In de praktijk wat lager, maar dat geldt voor elke auto.
Een Model 3 Long Range heeft een range van 530 km, uiteraard eveneens op papier, in de praktijk dus iets lager.
En in de nacht van 11 op 12 juni 2010, onze tijd, heeft Elon Musk van Tesla tijdens de shareholdersmeeting gezegd dat het niet lang zal duren of ze kunnen een auto leveren met een bereik van 400 mijl, dat is 640 km. Overigens werd erbij gezegd dat bijna niemand dat nodig heeft maar als je wilt, dan kan het.
Laten we vaststellen dat ook dit argument achterhaald is.
Wat kost het?
Aanschaf:
- Reken bij een waterstofauto op 70 tot 80 k.
- Een elektrische auto kun je ook voor dat geld kopen (dan heb je erg luxe) maar de vergelijkbare elektrische auto’s zitten daar een kleine 20k onder.
Onderhoud
Laat ik wat het onderhoud betreft maar even ervan uitgaan dat dat niet verschilt. Datzelfde geldt voor de afschrijving. Ik heb daar wel een idee over maar er zijn geen cijfers van de afschrijving op waterstofauto’s, gewoon omdat er veel te weinig zijn om dat te beoordelen.
Brandstof
Wat we wel weten zijn de kosten van de “brandstof”.
Waterstof
Een kilo waterstof kost aan de pomp rond €.10,00, daarmee kun je max. 100 km rijden. Dit is een vast gegeven maar: deze waterstof is niet groen is. Er is nog nauwelijks groene waterstof. Elke waterstofauto die je nu ziet rijden rijdt op grijze waterstof (uit fossiele brandstof). Wil men de waterstof uit groene energie (wind- en zonnestroom) halen wordt het vier maal zo duur.
Nog een klein detail. Op waterstof zit geen brandstofaccijns dus de overheid zal, mocht het ooit iets worden, de creativiteit aanwenden, dus zelfs die €.10,00 is vertekend.
De elektrische auto
Nu de EV. Daar rekenen we, zoals jullie weten in kWh als eenheid.
Op een kWh rijdt een EV minstens 5 maar meestal 6 kilometer en de heel zuinige soms wel 7 km.
De prijs van een kWh kan enorm verschillen. Heb je zonnepanelen, voor het gemak zeggen we dan dat die zijn terugverdiend anders komen er allerlei slimme vragen, dan is de prijs zero.
Het thuis tarief is zo rond de 23 cent (komt men boven de 10k kWh geldt een lager tarief). Bij een laadpaal zit je op 35 cent en snelladers hebben nog iets hogere prijzen. De Tesla Superchargers zitten rond 25 cent.
Bij standaard thuistarief zit je dan op rond de 4 cent. Zonnepanelen 0 cent. Laadpalen rond 6 cent, allemaal per km. Alleen bij sommige snellaadstations kom je in de buurt van normale brandstofkosten.
En dan de vraag of je ermee op vakantie kunt.
In feite vraag je dan naar de laadinfrastructuur.
Wat waterstof beseft ben je snel klaar. Er zijn nu vier stations in Nederland en deze moet je aandoen. In Duitsland staan er wat meer maar in Noorwegen moet je nu weer helemaal niet zijn want daar is tijdelijk geen waterstof te krijgen. (Triest, er waren er tien, 8 waren gesloten wegens gebrek aan belangstelling en van de laatste twee is er eentje ontploft waarna ook de laatste gesloten is). Deze twee overgebleven stations zullen waarschijnlijk wel weer worden geopend.
Nederland is zo’n 43.000 km2 groot. Vier stations betekent dat gemiddeld een gebied van 10.000 km2 één waterstofstation deelt.
De optimisten gaan uit van 20 stations eind 2020. Dan is het gebied dat wordt bediend met één waterstof tankstation een dikke 2.000 km2.
Zelfs met de verwachting dat er in 2025 50 stations zullen zijn moet je een station nog delen met een gebied van 800 km2.
Voor de context twee feiten:
- Er zijn in Nederland ruim 4.000 tankstations.
- Een waterstofstation kost per stuk anderhalf miljoen euro.
Ik zou een exploitatieplaatje kunnen schetsen van zo’n station waaruit blijkt dat ondanks de subsidie van meer dan een miljoen er voor de exploitant geen brood is te verdienen. De berekening staat op de website, voor wie dat eens wil lezen. Best ontnuchterend.
En dan nu de EV.
(Uiteraard is er eerst het basis netwerk, terug te brengen tot elk stopcontact)
Hier is een enorme variëteit in auto’s, in range, prijs, afmetingen en verbruik.
Bij het publiek zijn auto’s vaak emotie. Ook al rijdt men bijna nooit verder dan de dichtstbijzijnde stad, wat in Nederland niet ver kan zijn, dan moet de auto hen toch naar Zuid Italië kunnen brengen.
Die emotie verklaart ook dat, ondanks de rationele argumenten dat een auto gemiddeld enkele tientallen kilometers per dag rijdt, een EV met zelfs drie maal die range nooit echt aangeslagen is.
Voor de beleving is dus de vraag of men ermee kan reizen buitenproportioneel groot en dat is gewoon een feit.
Daarom is het belangrijk dat de EV rijder weet dat hij zijn bestemming kan halen omdat er langs zijn route voldoende snellaadstations zijn.
En daar is, en wordt, hard aan gewerkt.
We kennen allemaal dit kaartje. De grijze komen er dit jaar nog bij. Deze aanbieder heeft (Tesla) aan de markt duidelijk gemaakt dat een EV zonder laadinfrastructuur kansloos is (en omgekeerd). Ze hebben de kip en het ei naast elkaar ontwikkeld i.p.v. dat de één op de ander gaat zitten wachten.
Maar als je alleen dit noemt, dan doe je de laadinfra tekort. Er zijn namelijk buiten wat er op deze kaart staat nog duizenden snelladers in Europa en in rap tempo worden nieuwe netwerken aangelegd.
Laten we vaststellen dat je overal met EV wel snel kunt laden, en dat de vraag of je ermee op vakantie kunt niet meer echt een issue is.
Tot zover mijn vanuit de bestuurdersstoel, de “consument”.
Wat ongetwijfeld naar voren zal komen vandaag is de energie efficiëntie, zeker nu we nog maar iets van 8% van onze stroom duurzaam opwekken.
We hebben al gezien dat de huidige waterstofauto’s, inclusief die in het project in Den Haag niet duurzaam rijden want ze rijden op waterstof die uit fossiele brandstoffen is gemaakt.
Dit plaatje laat het verschil goed zien.
Je kunt er alles op de site over lezen.
Acceptatie. Wat er kan gebeuren als het mis gaat op een waterstofstation kun je hier lezen:
Tenslotte nog een mooie blog over het verschil tussen waterstof en EV;s